Charlie Hebdo, 2. Iruzkinak
BERRIA egunkariak argitaratu zuen nire artikulua 2015-01-13an, eta pare bat iruzkin jaso zuen, eta baita nire erantzuna ere. Hona hemen:
Jakes Lafitte: “Ados nago artikulu horretan esandakoarekin. Joan den igandean blasfemak eragiten ahal zituen arriskueri buruzko artikulu bat igorri nuen Andoaingo BERRIAra. Frantzia bezalako estatu laiko batean blasfema legeak zigortzen ez duen arren, kontutan hartu behar da pertsona sinhesdun batzuren gogoa min dezakeela, eta min horrek izugarrezko fanatismoa ondoriozta dezakeela. Hau da joan den astelehenan gertatu zena zoritxarrez. Laikotasunaren alde nago, bainan laikotasunaren gehiegkeriak, hau baita integrismo laikoa, laikotasuna hil dezake. Laikotasunak ez badu ikusi nahi erlijioari egindako irainak kaltegarriak direla, bere bukaera prestatzen ari delakoan nago. Bakarrik Alsazian eta Mosela departamentuan legez zigor daiteke blasfema, bereziki liskarak eragiten dituenenan. Orduan zergaitik ez hedatu lege hori hexagonia guztira? Izparringi asko legez zigortuak izan dira, marrazki arrasiztak, edo antisemitak egin zituztelako; fededunak iraintzen edo mintzen dituzten marrazkiak edo artikuluak lege berdinak ez ote lituzke zigortzen ahal?”.
Emilio Lopez Adan, Beltza: “Ez dut teologia musulmanoa ezagutzen, baina kasuistika katolikoan behintzat « blasfemia » ez dira soilik jaungoikoaren aurka hitz gogorrak (mekaguen, e.a.). Blasfemia da jainkoaren esentzia ukatzea (“jainkoa ez da justu edo zuzena”) edo jainkotasunari ez dagokion zerbait erantsi (“jainkoa injustua da eta gainera faszista”), aipatu gabe “blasfemia heretiko” guztiak (zeruari tu egitea, gurutzeak kozinatzea, ama birgina edo mahometen karikaturak, e.a.). Monoteisten kasuan, beldur naiz, “zure jainkoa ez da jainko” esatea blasfemia da ere, non egiazko jainko bakarrari (gureari) ukatzen baitzaio bere esentzia nagusia, jainkotasuna. Eta horrek balio du kasu guztietan; horregatik idatzi zuen Voltairek “gurean blasfemia dena auzo etxean pietatea dateke”. Guztien blasfemiak debekatzeko, hasteko meza debekatu beharko zen, han egunero errepikatzen baita jainko bat eta bakarra (gurea) badela, besteen kaltetan. Eta “Allah jainko bakarra!”, dudarik gabe, blasfemoa liteke besteentzat: beraz, meskitak ere lurrera. Hots, erligioei eta jendeari bakea emateko, hobe dela oraingo legeari (bada) atxikitzea; sinestunen aurkako irainak zigortzea (irainak direnean, zentzu estu, penal eta unibertsalean), jaungoikotasunaren nagusitzari men egin gabe. Beste irtenbide bat bada. Finean, guk ateoek ukatzen dugu jainkoa (oro har) eta sinestunek ukatzen dute munduan diren jainkoetatik %99 (besteak…)! Sinestunen aldetik urrats bat gehiago, eta orduan bai bakea.(Azken esaldia, dudarik gabe, blasfemia da)”.
Modu honetan erantzun nien: “Eskertzekoak dira iritzi artikulu bati egiten zaizkion zentzuzko iruzkinak (ez ohikoak, gurean). Milesker, beraz, Jakes eta Emilio. Baina pentsa genezake “blasfemia” dela gaia? Ez behintzat nire irudian. Artikuluaren lehen hitza da, eta nahita jarria, probokazio gisa; funtzionatu du. Lehen paragrafoaren gaia “sakratuaren kontsiderazioa” da. Emiliok ateoen zentzuzko irizpideetan barneratzen da. Kontua da nik zalantzan jartzen dudala gure –nirea ere– delako “ateismo” hori. Adin bat daukagunon historian, munduko herri katolikoenean bizitzetik, lekurik ateoenera pasa ginen, di-da batean… Zer gertatu zen gure sakratuaren kontsiderazioarekin? ETA izan zen urte haietako gure “gertakizuna”; nola ulertu bere eta gurehistoria parametro erlijioso eta sektarioetaz landa? Emilioren azken liburua (“ETAren estrategia armatuaren historiaz” Maiatz, 2012) erlijioetan baino erabiltzen ez diren irizpideez josia da (hitz batzuk tabu dira, besteekin, kontuz… profanazioaren eta blasfemiaren erreparoa, bistakoa; eta hau ez da salbuespena, araua baizik, gure inguruan, “barrutik” edo ingurutik egiten ditugun gogoetetan).
“Afektu mingarriak erakusten duena da libidoa dagoela jokoan. Sakratua ez bada erreala, beregan kondentsatzen den gozamena [jouissance], bai. Sakratuak estasiak eta gorrotoak mobilizatzen ditu. Hil eta erailtzen da berarengatik. Tradizioaren doktrinak ez ziren gezurtatuak izan, dio Leo Strauss-ek, barreak egotziak baizik” dio Jacques-Alain Miller psikoanalistak egunotan eta gai honi buruz Le Point-en argitaratu artikulu batean… Ezin gai hau errazkeri injeniosoekin gainditutzat eman.
‘Besteen’ kontuaz egiten dugunak arduratzen nau gehien, halere (horregatik artikuluaren azken paragrafoa). Nahikoa da paperezko BERRIAn nirearen ondoan Idurre Eskisabelek idatzitakoa irakurtzea (“Nekea”) zertaz ari naizen antzemateko. Bilboko manifestazioan parte hartu nuen larunbatean; ez nuen Pariseko sarraskiaz aipamenik entzun… Zer dela eta gaude horren urruti? Ezagutzen dut erantzuna: “horiek ‘besteen’ gerrak dira. Nahikoa dugu guk geureekin”. Ezin dut onartu. Itsu gabiltza horrela eta, besteak beste, PPk patxada onean markatutako gidoiari arnas-estuka erantzun ezinean”.
Lafittek goian aipatzen duen bere artikulua urtarrilaren 25ean argitaratu zuen BERRIAk, Lola Roldan “Laikotasunaren aldeko taldea”renarekin batera. Hona artikulu osoa (ez dago sarean): “Larousse-aren arabera, ‘Eliza irakaskuntza eta erakunde politikoetatik baztertzen duen sistema da laikotasuna’. Dakusagunez, Erlijioaren ordez Eliza jartzen dute, ez beste erlijio baten eraikina. Frantziako laikotasuna ezarri zelarik, 1789ko iraultzan eta 1905ean alegia, Erromako Eliza Katolikoaren monopolioaren kontra izan zen bereziki. Salbuespen bat hala ere Alsazia eta Moselan; Eliza eta Estatua ez banantzea baldintza bat izan zen alsaziarrak Frantziara itzuli zitezen, eta Frantziako jakobinismoak arrazoi estrategikoengatik hori onartu zuen.
Hasieraik banatzen dira Islama eta Kristautasuna: Kristautasuna estatu boteretsua eta egituratuta zegoen Erromako Inperioaren bazterrean sortua zen; Islama, aldiz, leinu etsaietan banandurik bizi ziren arabiar artean. Kristautasunak ez zuen estatu-egiturarik sortu, baizik eta zegoena bereganatu zuen; Islamak, aldiz, fede berri batez gainera, sistema soziopolitiko bat eman zion arabiarrei. Horregatik laikotasuna errazagoa da herri kristauetan, herri arabiar musulmanetan baino.
Laikotasuna ezarririk, ika-mika nagusiak Eliza katolikoaren eta Estatuaren artean gertatu ziren, musulmanak kolonialismoaren menpean zeudelarik. Frantziar arruntak islamari edo kultur arabiarrari buruz egindako olgak ez ziren arrazistatzat joak, eta joan den mendeko gerletara musulmanak iharduki gabe joan zitezen, meskitak eraikitzea onartzen zuten agintariek.
Herri arabiar musulmanen birjabetasunarekin batera, islamaren baloreen berreskuratzea gertatu zen, baita integrismoa ere, zoritxarrez, eta Islamak laikotasuna ezagutzen ez duenez gero, talka egiten du Frantziako lege laikoekin.
Lehenik Islama eta Islamismoa bereizi behar direla esan behar dugu, Islama erlijioa dela, eta islamismoa islamaren interpretazio erradikalago bat.
1905etik bihundu egin dira Frantzian Eliza eta Estatuaren arteko kalapitak. Eskola laikoetan erlijiozko klaseak ematen dira libreki, eskatzen dutenentzat, eta Elizak hala manatzen zuelarik, ostiraletan denentzako arraina zerbitzatzen zen eskoletako jantegietan; musulmanentzat eta juduentzat txerrikiaren ordez beste okela bat ematen zen; baina hala! haragiaren arazorik ez zegoen. Leku guztietan, apezek, fraideek eta serorek euren kongregazioen jantziak zeramatzaten soinean arazorik gabe. Estatu eta Elizako eskolen artean adostasunezko itunak egin ziren.
Musulmanekiko arazoak gertatu ziren 1990. tutean, neska musulmanei buruko zapiaz jantzita eskoletara joatea debekatu zitzaielarik. Zoritxarrez, eskuin muturrekoek iradoki zutena pixkanaka lege bat bihurtu da, eta beste erlijioeiez dagokielarik, estigmatizatuak sentitzen dira Frantziako musulmanak. Muturreko islamistek ekimen batzuk egitera eraman ditzake, zalantzarik gabe, lege berri horiek. Benetako laikotasunaren arabera, Estatuak erlijioaren gauzetan ez sartzea derrigortu beharko luke, pertsonaren bizia eta duintasuna errespetatzen duten heinean zalantzarik gabe. Estatu laiko batean, Estatuko legeak erlijioarenak baino indar gehiago ukan behar du.
Nola erlijioaren integrismoa ekidin behar, hala laikoa baztertu behar dugu Laikotasun gehiegik Frantziako Estatuan laikotasuna hil lezake. Laikotasunaren izenean, igandeetan lan egin beharko genuke, santuen izena dakarten herri eta kale guztiak berrizendatu beharko genituzke… eta halako abar luze bat. Baina horrelako gizarte batek etorkizunik ez lukeelakoan nago, gizaldiaren aberastasuna eta aniztasuna ez baititu aintzakotzat hartzen”.
Beste baterako utzi behar honek guztiak eragiten dizkidan gogoetak.